آناتومی زانو – رباط یا لیگامان ها
رباط ها نوارهای بافتی بسیار محکمی هستند که دو سر آنها به استخوان های دو طرف مفصل متصل میشود و وظیفه آنها این است که از یک طرف دو استخوان تشکیل دهنده مفصل را در کنار هم نگه داشته و اجازه نمی دهد که از هم دور شوند و از طرف دیگر به استخوان های تشکیل دهند مفصل اجازه میدهد تا فقط در جهات خاصی روی هم حرکت کنند.
در دو طرف زانو دو رباط یا لیگامان مهم قرار دارند که عبارتند از
-
- رباط جانبی داخلی یا لیگامان کلترال مدیال Medial collateral ligament : وظیفه این رباط این است که اجازه نمی دهد تا ساق به طرف بیرون کج شده و زاویه پیدا کند و در واقع مانع از انحراف زانو و ساق به سمت خارج می شود.
- رباط جانبی خارجی یا لیگامان کلترال لترال Lateral collateral ligament : وظیفه این رباط این است که اجازه نمی دهد تا ساق به طرف داخل کج شده و زاویه پیدا کند و در واقع مانع از انحراف زانو و ساق به سمت داخل می شود.
در داخل زانو هم دو رباط یا لیگامان دیگر قرار دارند که به آنها رباط های صلیبی یا متقاطع میگویند. این رباط ها عبارتند از :
-
- رباط متقاطع یا صلیبی جلویی یا قدامی Anterior cruciate ligament که به اختصار به آن ACL هم میگویند. این رباط در واقع در داخل زانو قرار داشته و مانع از لغزش مفصل به سمت جلو می شود.
- رباط متقاطع یا صلیبی پشتی یا خلفی Posterior cruciate ligament که به اختصار به آن PCL هم میگویند. این رباط در پشت ACL قرار گرفته و مانع از لغزش مفصل به سمت عقب می شود.
این دو رباط با کمک یکدیگر مانع از این می شوند که استخوان ها درشت نی و ران بر روی هم به سمت جلو عقب بلغزند و سر بخورند.
چهار رباط ذکر شده مهمترین عوامل حفظ پایداری مفصل زانو هستند.
چه اطلاعاتی راجع به آرتروسکوپی زانو دارید؟
اگر تا کنون به علت درد زانو به پزشک مراجعه کرده اید و یا اگر در اطرافیان شما کسی با این مشخصات هست احتمالاً نام آرتروسکوپی برای شما آشنا است. آرتروسکوپی چیست و در چه مواردی از آن استفاده می شود؟
آرتروسکوپی یک درمان جراحی است که از دهه های پیش متداول شده و امروزه به توسط متخصصین ارتوپدی در موارد مختلفی از آن استفاده می شود. این روشی برای دیدن داخل مفصل است. در واقع یک آرتروسکوپ یک مفصل بین است. پزشک معالج با دیدن داخل مفصل می تواند بسیاری از بیماریهای آن را تشخیص داده و می تواند اقدام به درمان جراحی بعضی از آنها از طریق آرتروسکوپ کند. در کل دنیا هر سال حدود چهار میلیون آرتروسکوپی زانو انجام می شود.
توضیح تکنیک آرتروسکوپی
مهمترین قسمت یک آرتروسکوپ یک لوله فلزی توخالی به اندازه تقریبی یک نی است ( منظور نی هایی است که برای نوشیدن مایعات از آنها استفاده میشود). در یک انتهای این لوله فلزی یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق قرار گرفته است و در درون لوله تعداد زیادی عدسی وجود دارد. پزشک متخصص ارتوپد از طریق یک شکاف چند میلیمتری این لوله را از جلوی زانو وارد فضای مفصلی زانو کرده و سپس تصاویر تهیه شده توسط دوربین به یک مانیتور با وضوح بالا منتقل می شود تا پزشک معالج بتوان تصاویر داخل زانو را روی مانیتور ببیند.
یک منبع نور پرقدرت از طریق همان لوله نور کافی را برای دیدن داخل مفصل در اختیار می گذارد. از طریق یک شکاف دیگر در بالای زانو لوله باریک دیگری وارد زانو می شود تا از طریق آن مقداری مایعات به داخل زانو فرستاده شود. هدف از این کار یکی اینست که مایع کدر داخل زانو خارج شده و یک مایع شفاف و زلال جای آنرا بگیرد تا داخل زانو بهتر دیده شود و دلیل دیگر، افزایش حجم داخل مفصل است تا به این طریق اجزای مفصل بیشتر از هم فاصله گرفته و بهتر دیده شوند و فضا برای حرکت آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود.
پزشک معالج میتواند بسیاری از قسمت های داخل زانو را از طریق آرتروسکوپ ببیند و بیماری ها و ضایعات آنرا تشخیص دهد. پس یکی از کاربردهای این وسیله تشخیص بعضی از بیماری های زانو است. پزشک معالج ممکن است از طریق شکاف کوچک دیگری در جلوی زانو ابزارهای جراحی خاصی را به داخل مفصل فرستاده و از طریق آنها اقدام به درمان جراحی بعضی از ضایعات درون مفصلی کند. این وسایل بسیار متنوع هستند. بعضی از آنها مانند چاقو برای بریدن بکار برده می شوند. با بعضی دیگر که یک سر چرخنده دارد میتوان قسمت هایی از بافتهای داخل زانو را تراشید. میتوان از لیزر هم در حین آرتروسکوپی استفاده کرد.
پس آرتروسکوپ کاربرد درمانی نیز دارد.
مراحل درمان با آرتروسکوپ
معمولاً درمان آرتروسکوپی بصورت یک جراحی سرپایی است. به این منظور که بیمار مدت کوتاهی معمولا چند ساعت قبل از جراحی در بیمارستان بستری شده و بعد از آرتروسکوپی می تواند در همان روز از بیمارستان مرخص شود. مانند هر عمل جراحی دیگر بیمار باید به توسط متخصص بیهوشی تحت بیهوشی عمومی یا بیحس کمری یا بندرت بیحسی محلی قرار بگیرد. پس باید قبل از شروع عمل، بیمار حداقل بمدت هشت ساعت چیزی نخورده و نیاشامیده باشد. کل آرتروسکوپی ممکن است چیزی حدود نیم تا یک ساعت وقت ببرد. مواردی که می توان از آرتروسکوپ در درمان آنها استفاده کرد عبارتند از :
-
- ترمیم یا خارج کردن قسمتی از منیسک پاره شده
- بازسازی لیگامان صلیبی جلویی ACL که پاره شده است.
- خارج کردن قسمت هایی از غضروف مفصلی که آسیب دیده است.
- خارج کردن تکه های غضروف یا استخوان که در درون مفصل زانو رها هستند.
- خارج کردن بافت سینوویال Synovial tissue که ملتهب و بیمار شده است.
اگر برای عمل جراحی، از بیهوشی عمومی استفاده نشده باشد بیمار هم می تواند از طریق مانیتور داخل زانویش را ببینید. در انتهای جراحی، شکاف های پوستی بخیه شده و پانسمان می شوند.